Prowadzenie zajęć z dziećmi – czy to w szkole, czy w ramach zajęć pozalekcyjnych – wymaga szczególnego przygotowania. Bardzo łatwo bowiem zniechęcić malucha do nauki lub do zaangażowania się w aktualnie wykonywane ćwiczenia. Trzeba także pamiętać, że zupełnie innego podejścia wymaga aktywność fizyczna, a innego aktywność intelektualna. Jak to ze sobą pogodzić? W jaki sposób prowadzić zajęcia z dziećmi, by pociechy nie mogły się doczekać następnego spotkania? Prezentujemy 10 praktycznych porad na to, jak prowadzić zajęcia z dziećmi, tak w ramach nauczania szkolnego, jak i pozaszkolnego.

Porada 1 – Traktuj dziecko indywidualnie

Wydawać by się mogło, że indywidualne podejście do potrzeb, obaw i oczekiwań uczniów jest rzeczą oczywistą. Niestety, prowadzenie zajęć z dziećmi, szczególnie w dużych, szkolnych grupach sprawia, że ta indywidualność gdzieś umyka wychowawcy, nauczycielowi czy animatorowi. To duży problem, ponieważ dziecko niezadowolone z przebiegu ćwiczenia może szybko wyalienować się ze społeczności rówieśniczej. Tym samym nie będzie ono chciało brać udziału w dalszych zajęciach i może zacząć stwarzać problemy. Warto więc zwracać uwagę na to, czy pojawiają się uczniowie bojący się danego ćwiczenia lub mających duży problem z wykonaniem zadania. Jeśli tak, to postarajmy się tak przemodelować strukturę zajęć, by zniwelować dane ćwiczenie (o ile to oczywiście jest możliwe). Ważne jest też, by nie traktować grupy uczniów jako zbiorowość – samo nauczenie się ich imion i mówienie do nich właśnie po imieniu to duży plus w oczach dziecka.

Porada 2 – Zawsze staraj się dostrzec pozytywy w każdym dziecku

Nie ma chyba nic gorszego, niż nauczyciel z góry skazujący dziecko na porażkę, mówiący mu, że do niczego się nie nadaje. Prowadzenie zajęć z dziećmi wymaga podejścia do ucznia z dużą dawką empatii i ze stonowanym słownictwem. Nawet jeśli chcemy za coś skarcić naszego podopiecznego, najpierw musimy wyjść od pozytywnego komunikatu. Przykład? Uczeń kopnął piłkę na korytarzu podczas przerwy i stłukł klosz od lampy. Zachowanie oczywiście naganne, jednak warto wyjść od komentarza w stylu „Doceniam Twój talent piłkarski, ale powinieneś go rozwijać na bosiku”. Podobnie przy zajęciach plastycznych, gdzie uczniowi kompletnie nie wyszło zaplanowane ćwiczenie. O ileż lepiej brzmi „Doceniam ogrom wysiłku i staranie, które tu pokazałeś, jednak postaraj się popracować nad efektem końcowym” niż oschłe „Ta praca jest źle wykonana”. Tym sposobem nie tylko unikniemy u dziecka zniechęcenia, poczucia beznadziejności, ale też zmotywujemy do dalszej pracy i aktywnej współpracy z nauczycielem.

Porada 3 – Używaj odpowiedniego języka

Ta porada wynika niejako z poprzedniego akapitu – prowadzenie zajęć z dziećmi bez zastosowania odpowiedniego języka skazane jest na porażkę. Rozumiemy przez to szereg niepożądanych zjawisk, takich jak na przykład:

• Nadmierne krytykowanie – o tym pisaliśmy we wcześniejszej części tekstu, bardzo łatwo zniechęca i demotywuje;
• Używanie zbyt trudnych słów – dziecko nie zrozumie naszego komunikatu właśnie z uwagi na skomplikowane słownictwo;
• Posługiwanie się sarkazmem – dziecko błędnie odczyta nasz komunikat, sądząc, że coś złego jest dobre lub że nauczyciel chce, by zadanie było źle wykonane;
• Stosowanie ironii – sytuacja taka, jak powyżej: dziecko nie wyczuje złośliwości i źle nas zrozumie, sądząc że oczekujemy od niego nieprawidłowej postawy;
• Używanie wulgaryzmów i obelg – w każdej sytuacji i interakcji społecznej jest to zachowanie naganne i niepożądane;
• Umniejszanie osiągnięć dziecka – zniechęca do dalszego rozwoju i nauki poprzez pokazanie, że jego sukces wcale nie był niczym godnym uwagi;
• Porównywanie do innych uczniów – ryzyko wprowadzania niezdrowej rywalizacji i zazdrości pomiędzy dziećmi;

Porada 4 – Przeplataj zadania indywidualne z kooperatywnymi

Praktyka w aktywności zawodowej pokazuje, że nie ma pracy w stu procentach indywidualnej lub kooperatywnej. Konieczne jest więc, by prowadzenie zajęć z dziećmi stanowiło kombinację zarówno ćwiczeń samodzielnych, jak i w grupie. Tym sposobem uczymy maluchy samodzielnego myślenia, poszukiwania rozwiązań, ale także współpracy, konfrontowania pomysłów i funkcjonowania w społeczności. Taki model prowadzenia zajęć z uczniami jest szczególnie popularny w krajach skandynawskich: Finlandii, Szwecji i Norwegii. Dzięki temu dziecko w trakcie dalszej edukacji rozumie rolę działania indywidualnego i grupowego oraz jest w stanie przydzielić zadania do samodzielnego rozwiązania lub do współpracy kooperatywnej. Poza cennymi umiejętnościami praktycznymi warto pamiętać, że przeplatanie takich ćwiczeń to istotne urozmaicenie zajęć. Tym sposobem dzieci będą jeszcze bardziej zaangażowane w wykonywanie poleceń i rozwiązywanie przygotowanych zadań. Na koniec warto pamiętać, że w tym punkcie zawierają się także zadania domowe, które powinny być tak projektami indywidualnymi, jak i grupowymi. Skorzystaj z ActiveNow, by w prosty sposób przekazywać kreatywne zadania zarówno dla pojedynczych uczniów, jak i grup.

Porada 5 – Wymyślaj kreatywne ćwiczenia i tłumacz ich cel

Prowadzenie zajęć z dziećmi w naturalny sposób wymusza na nauczycielu kreatywność. Monotonne, powtarzające się ćwiczenia szybko znudzą dziecko, nawet jeśli za pierwszymi dwoma lub trzema razami spotkają się z aprobatą podopiecznych. Konieczne jest więc wymyślanie nowych, praktycznych sposobów na przekazanie umiejętności. Nie obawiajmy się korzystać z rozmaitych rekwizytów: nawet tak niepozorne przedmioty, jak piłeczki do ping ponga, kawałki muliny czy cukierki mogą pomóc w przeprowadzeniu zajęć. Nie wystarczy jednak wymyślanie ciekawych i angażujących ćwiczeń – konieczne jest także uzasadnienie, dlaczego zostało ono wykonane. Dzięki temu młody uczestnik ćwiczenia będzie świadomy umiejętności, którą właśnie posiadł. To z pewnością pomoże mu rozpoznać praktyczną wartość ćwiczenia i zdobytej wiedzy, zwiększając pewność siebie i poczucie własnych zdolności.

Porada 6 – Naucz dzieci zdrowej grywalizacji

Grywalizacja to pojęcie oznaczające konkurowanie w formie zdrowej, wolnej od złych intencji i negatywnych emocji zabawy. Prowadzenie zajęć z dziećmi w wielu przypadkach opiera się na współzawodnictwie, szczególnie podczas zajęć ruchowych. Wyścigi rzędów, gra w dwa ognie, a nawet klasyczne sporty drużynowe bazują właśnie na rywalizacji. Ważne jest, by już podczas pierwszego takiego ćwiczenia uwrażliwić dzieci na postawę wzajemnego szacunku i zdrowego współzawodnictwa. Koniecznie zwróć uwagę na to, jak dzieci zachowują się po zwycięstwie i porażce. Drużynie przegranej wyjaśnij, że jest to forma nauki, że to doskonała okazja, by wyciągnąć wnioski i do następnej rozgrywki przystąpić w jeszcze lepszej dyspozycji. Wygranym z kolei przypomnij o postawie fair play – podziękujmy przeciwnikom, pogratulujmy walecznej walki i zapewnijmy, że zwycięstwo przyszło z niemałym wysiłkiem. 

Porada 7 – Ewentualne konflikty rozwiązuj w zarodku

Jak i w każdej społeczności, tak i w grupie w trakcie zajęć mogą wyniknąć pewne nieporozumienia i konflikty. Prowadzenie zajęć z dziećmi niejednokrotnie będzie wymagać od nas wejścia w rolę arbitra rozstrzygającego spory między uczniami. Wystarczy, że jedno dziecko będzie przeszkadzać drugiemu w przyswajaniu materiału lub uniemożliwiać poprawne wykonanie ćwiczenia. Zdarzą się też przypadki, że jeden z uczniów będzie czynić kąśliwe i przykre uwagi pod kątem drugiego, który nie poradził sobie z zadaniem. Ważne jest jak najszybsze reagowanie na takie konflikty wraz z możliwością wypowiedzenia się jednej i drugiej stronie. Jeśli świadkiem zajścia była cała klasa, bo – przykładowo – konflikt wywiązał się w trakcie trwania zajęć, warto przeprowadzić rozmowę dydaktyczną. Należy jednak ograniczyć się wyłącznie do przekazania morału sytuacji, bez linczowania którejś ze stron.

Porada 8 – Pozwól dzieciom się zmęczyć

Ta porada kierowana jest przede wszystkim do osób odpowiedzialnych za ćwiczenia sportowe – od nauki pływania przez kierowników sekcji sportowych aż po nauczycieli WF-u. Prowadząc zajęcia fizyczne z dziećmi zadbaj nie tylko o prawidłowe realizowanie zadań, ale też o to, by dziecko uwolniło swoje pokłady energii. Pozwól mu się zmęczyć, wykorzystaj cały jego potencjał, by wykonało zaplanowane ćwiczenia z maksymalnym zaangażowaniem. To wpłynie z korzyścią na organizm dziecka, które w okresie rozwoju i dojrzewania po prostu potrzebuje takiej stymulacji. Wdzięczni będą także rodzice, których pociecha wymęczona intensywnym treningiem z pewnością będzie miała mniej energii na dokazywanie. Pamiętaj jednak, by w całym procesie nie pójść w drugą stronę i nie urządzić dzieciom obozu przetrwania. Najlepiej będzie stopniowo zwiększać intensywność poszczególnych zajęć, dostosowując ją do ogólnego poziomu grupy.

Porada 9 – Zapytaj się o odczucia dzieci po ćwiczeniach

Wiele struktur zawodowych ma w swoim zwyczaju przygotowanie raportu lub – mówiąc nieco bardziej korporacyjnie – dawanie feedbacku. Czy wiesz, że po przeprowadzeniu zajęć z dziećmi możesz wykorzystać ten zwyczaj, by zbadać odczucia swoich uczniów? Wystarczy bardzo prosta ankieta – po wykonaniu i objaśnieniu ćwiczenia „ręka w górę” tych dzieci, którym podobały się przygotowane zadania. Wyrywkowo zapytaj 3-4 uczniów o to, co najbardziej im się podobało w trakcie zajęć. Jeśli znajdą się dzieci nieusatysfakcjonowane ćwiczeniem, poproś je o podzieleniem się swoimi odczuciami. Być może czegoś im brakowało w zadaniach, może były zbyt trudne lub – najzwyczajniej w świecie – odebrały te ćwiczenia jako nudne. Takie opinie mogą się okazać bezcenne przy dalszym realizowaniu zaplanowanych zajęć, bowiem pozwolą zaktywizować dotychczas niezadowolonych uczniów. Nie przejmuj się, jeśli co jakiś czas pojawią się pojedyncze głosy krytyki, jednak jeśli dane dziecko regularnie sygnalizuję postawę „na nie”, to jest to dla Ciebie sygnał, że konkretny uczeń wymaga działania.

Porada 10 – Sporządzaj personalne notatki

Ten element nie odnosi się bezpośrednio do prowadzenia zajęć z dziećmi – stanowi on raczej część Twojego rozwoju i przygotowania do ćwiczeń. Jeśli masz taką możliwość, zorganizuj narzędzie wspierające prowadzenie zajęć z możliwością sporządzania notatek i zapisuj w nim swoje myśli. Zaznacz, które z przygotowanych ćwiczeń dały najlepsze rezultaty, a które się nie sprawdziły. Możesz także odnotować, które dzieci stwarzały Ci szczególne trudności, by następnie przemyśleć, jak do nich dotrzeć. Zapisuj także kwestie związane z organizacją zajęć – które tematy wymagają szerszego omówienia, na czym skończyłeś poprzednią lekcję i jakie kwestie chcesz poruszyć ponownie. Takie podsumowanie nie powinno Ci zająć więcej niż 15 minut dziennie, a w zamian otrzymujesz bezcenne źródło wiedzy, jednocześnie utrzymując wewnętrzną dyscyplinę zorganizowania.