Zajęcia zdalne i lekcje online przez ostatnie miesiące stały się naszą codziennością. O ile część osób cieszy się z możliwości wygodnego uczenia się w domu, o tyle trudno jest utrzymać uwagę i skupienie. Efektem tego jest gorsza jakość nauki, która może nieść znacznie mniej satysfakcjonujące rezultaty dydaktyczne. Czy możliwe jest stworzenie ciekawych, angażujących lekcji online, które trafią do docelowej grupy? Jak najbardziej! Przygotowaliśmy pięć sprawdzonych metod i pomysłów na kreatywne lekcje online.
Lekcje online – gdzie się je wykorzystuje?
Jeśli jesteś nauczycielem, korepetytorem lub trenerem, zapewne zastanawiasz się, w jaki sposób powinny wyglądać Twoje zajęcia, by były zarówno efektywne, jak i ciekawe. To pytanie jest szczególnie aktualne w kontekście pomysłów na kreatywne lekcje online, gdy zmuszeni jesteśmy do nauczania zdalnego. Niektóre branże nie mogą się przestawić na lekcje online – akademie piłkarskie, kluby sportowe czy instruktorzy pływania z oczywistych względów nie mogą wybrać takiej formy nauczania. Wielu nauczycieli jednak może zdecydować się na zajęcia zdalne, w końcu lekcja języka obcego, korepetycje z matematyki czy kurs gry na gitarze może być prowadzona online. Pomimo stopniowego powrotu do normalności, część korepetytorów i nauczycieli decyduje się na stałe wdrożyć lekcje online do oferty.
Prowadzenie lekcji online niesie ze sobą szereg korzyści – zarówno tych finansowych, jak i niematerialnych. Przede wszystkim jest to oszczędność czasu dla ucznia i dla nauczyciela, co odczują mieszkańcy tłocznych, zakorkowanych miast. Uczeń nie musi dojeżdżać do docelowej placówki dydaktycznej, a nauczyciel może pracować w domu. Kolejną kwestią jest oszczędność pieniędzy, która opiera się nie tylko o wspomnianą wcześniej możliwość przebywania w domu. Nauczyciel może zrezygnować z wynajmu sali lekcyjnej lub pomieszczenia na godziny, co daje oszczędność liczoną w setkach, a nawet tysiącach złotych miesięcznie. Warto także wspomnieć o tym, że lekcje online pozwalają na skuteczne zarządzanie procesem dydaktycznym z jednego miejsca. Wystarczy kilka narzędzi: Teams, Skype lub Discord do komunikacji oraz ActiveNow do planowania i organizacji zajęć. Dodajmy do tego kilka wartościowych pomysłów i kreatywne lekcje online okażą się satysfakcjonującym sukcesem!
Pomysł 1: Urozmaicenie materiałów dydaktycznych
Zanim nastała era kreatywnych lekcji online, nauczyciele również starali się przygotować efektywne i niecodzienne formy nauczania. Któż z nas nie był uczony dodawania i odejmowania na cukierkach, patyczkach lub guzikach? Choć dziś wspominamy te czasy z pewną nostalgią, to nie powinniśmy zamykać ich wyłącznie w szufladce ze wspomnieniami. Urozmaicenie materiałów dydaktycznych to tak naprawdę podstawowy element kreatywnych lekcji online. Wirtualne realia co prawda nie pozwolą na wykorzystanie materialnych zasobów (chyba że wyposażymy każdego ucznia w dany przedmiot, co może być potencjalnie problematyczne). Nie wyklucza się jednak wszelkich zasobów informatycznych i audio-video, jak na przykład filmów czy piosenek. Nawet znane i lubiane gry planszowe, takie jak Story Cubes czy Dixit są dostępne online i można je wykorzystać jako urozmaicenie.
Jak skorzystać z takiego narzędzia? Weźmy za przykład lekcję języka obcego oraz Story Cubes, czyli losowo wyświetlanych pięciu lub dziewięciu obrazków, na wzór popularnych kości. Wskazany uczeń przygotowuje krótką historyjkę na podstawie wyświetlonych obrazków, na przykład oka, ognia, domu, wesołej minki i pioruna. Uczeń opowiada w języku obcym swoją historię, która łączy się ze wskazanymi obrazkami. By pociągnąć naukę dalej, można wyznaczyć drugą osobę, której zadaniem będzie kontynuowanie rozmowy w formie dialogu, jednak z nowym zestawem obrazków. Tym kreatywnym sposobem zachęcimy uczniów do odważnego komunikowania się, a zarazem ocenimy poprawność językową oraz znajomość słownictwa. Uczniowie zdecydowanie polubią tę formę, niezależnie od wieku czy stopnia zaawansowania nauki.
Pomysł 2: Zajęcia z wykorzystaniem aplikacji i quizów na żywo
Większość z nas na słowo „quiz” kojarzy przede wszystkim teleturnieje i konkursy, w których można wygrać nagrody rzeczowe i pieniężne. Kreatywne lekcje online to idealna sposobność, by wdrożyć taki quiz, w którym nagrodą będzie ocena lub premia za aktywność. Co więcej – taka forma nauki to nie tylko ciekawa odmiana zajęć, ale również skuteczna metoda aktywizacji i powtórki materiału. Zależnie od tego, w którym momencie wykładu zechcemy zrobić taki „uczniowski teleturniej”, osiągniemy inny rezultat. Może to być początek lekcji, by przypomnieć sobie materiał z ostatnich zajęć, może to być też koniec lekcji, aby utrwalić właśnie przyswojoną wiedzę. Jednak należy pamiętać, że decyzja podjęta na początku kursu powinna być konsekwentnie kontynuowana. Nie powinniśmy jednego dnia organizować quiz-przypomnienie na początku lekcji, a drugiego quiz-utrwalenie na końcu.
Jak przeprowadzić zajęcia w formie quizu na żywo? Wystarczy do tego aplikacja mobilna lub komputerowa, którą każdy z uczestników będzie mógł uruchomić. Nauczyciel jeszcze przed rozpoczęciem lekcji stworzy prywatny pokój i wymyśli pytania z czterema wariantami odpowiedzi. Klucz dostępu do tego pokoju zostanie rozesłany uczestnikom zajęć w wybranym przez prowadzącego momencie. Optymalna liczba pytań na jeden quiz to od 10 do 15, a wariantów odpowiedzi powinno być 3 lub 4. Po każdym pytaniu warto omówić prawidłową odpowiedź i wyjaśnić, dlaczego inne były błędne. Na koniec warto nagrodzić kilku najlepszych uczniów lub przyznać bonusy za aktywność tym, którzy przekroczyli określony pułap, najlepiej 75% prawidłowych odpowiedzi.
Pomysł 3: Grywalizacja zamiast nudnych zadań domowych
Coraz częściej podnoszony jest zarzut, że dzieci praktycznie nie mają wolnego czasu i są przemęczone ze względu na nadmiar pracy domowej. Ta kwestia również powinna być zadysponowana w nieco inny sposób poprzez kreatywne lekcje online. Czy to oznacza jednak, że powinniśmy całkowicie zrezygnować z zadań do domu? Nie! Można je jednak przygotować znacznie lepiej i ciekawiej, stawiając na przyswajanie wiedzy poprzez grywalizację. Grywalizacja to wykorzystanie elementów rozrywki i zdrowej rywalizacji celem motywacji do działania, efektywnego wykonywania zadań lub przyspieszenia procesu dydaktycznego. Takie rozwiązania już od wielu lat sprawdzają się nie tylko w edukacji, ale także w innych dziedzinach: w zarządzaniu zespołem w pracy, marketingu sprzedażowym, a nawet w opiece zdrowotnej. Z pewnością uczestnicy takiej formy nauczania nie będą narzekać na nudę, monotonię czy brak kreatywności.
Jak można przygotować grywalizację? Przykładowo, zróbmy listę „wyzwań” w formie checklisty do zrealizowania, na przykład 5 zadań na cały tydzień. W ramach jednego z zadań z języka angielskiego możemy poprosić uczniów o obejrzenie wybranego odcinka serialu (oczywiście konieczne jest jego udostępnienie), a po seansie napisać krótką recenzję na kilkadziesiąt słów. W zależności od stopnia poprawności zadania przyznajemy uczniom punkty, które na koniec miesiąca mogą wymienić na nagrodę, np. usunięcie wybranego wyzwania z listy zadań. Warto również wspomnieć, że ActiveNow pomoże w udostępnieniu ciekawych, przystępnych zadań domowych. Takie zadania możemy rozdysponować zarówno pomiędzy pojedynczych uczniów, jak i w grupie uczestników danych zajęć.
Pomysł 4: Notatki w formie zdań do dokończenia
Zapewne każdy z nas pamięta siedzenie na lekcji i przepisywanie notatek z tablicy lub wpisywanie tego, co nauczyciel dyktował. Powiedzmy sobie szczerze – nie są to standardy, które wyznaczają kreatywne lekcje online. Uczniowie poświęcają uwagę na prawidłowym przepisywaniu tekstu słuchanego zamiast skupić się na treści, którą chcemy przekazać. Efekt jest taki, że uczeń ani nie przyswaja wiedzy w czasie rzeczywistym, ani nie postrzega takich zajęć za jakkolwiek ciekawe. Rozumiemy, że pewne notatki sporządzić trzeba, by w przyszłości móc na ich podstawie powtórzyć materiał. Można jednak zrobić to w ciekawy i satysfakcjonujący sposób poprzez stworzenie zdań do dokończenia. Uczeń na podstawie informacji, które usłyszy od prowadzącego, będzie w stanie uzupełnić luki we wcześniej przygotowanych notatkach.
Jak przeprowadzić taką innowację w praktyce? Na początku przygotujmy plik, który każdy uczeń będzie mógł otworzyć lub wydrukować bezpośrednio przed zajęciami. Wpiszmy tam zdania, które będą esencją tematu, ale pewne informacje zostawmy puste. Przykładowy wstęp do notatki z Wiedzy o społeczeństwie mógłby wyglądać tak:
W Polsce obowiązuje ustrój ____________________, który zakłada uczestnictwo _________________ w sprawowaniu władzy. Władza obywateli sprawowana jest poprzez ____________________, których wybieramy do _______________ i ______________ podczas wyborów parlamentarnych. Wybory te odbywają się co ________ lata. W izbie niższej, czyli ________________ zasiada 460 osób, zaś w izbie wyższej, czyli ____________ zasiada 100 osób. Wspólne posiedzenie obu izb nazywane jest ________________________________ i przewodniczy mu __________________________ .
Niektórzy uczniowie biegle znający temat potraktuję te notatki jako forma przypomnienia lub sprawdzenia swojej wiedzy. Inni zaś będą mogli w łatwy sposób wyciągnąć esencję wiedzy, która pozwoli im opanować przewidziany materiał.
Pomysł 5: Sporządzanie mapy myśli
Kreatywne lekcje online nie muszą wiązać się z mozolnym sporządzaniem notatek niczym na dyktandzie, o czym powiedzieliśmy już w poprzednim akapicie. Alternatywą dla zdań do dokończenia jest mapa myśli, czyli proces bardzo chętnie wykorzystywany w biznesie. Zastanówmy się: dlaczego podczas briefingów, burzy mózgów i innych procesów twórczych wykorzystuje się właśnie tę metodę? Ponieważ pozwala ona wykorzystać znacznie więcej pokładów kreatywności i dostrzec te elementy, których przy notatkach nie sposób znaleźć. Analogiczna korzyść płynie podczas procesu edukacji, gdzie uczeń w prosty sposób będzie bazować na skojarzeniach, hasłach i ich rozwinięciach. Ponadto, mapa myśli doskonale sprawdza się zarówno wśród wzrokowców, słuchowców czy kinestetyków. Wzrokowcy skojarzą konstrukcję mapy i poszczególne odnogi, słuchowcy na podstawie omawianych zagadnień będą w stanie samodzielnie stworzyć mapę, a kinestetycy poprzez proces twórczy i rysunek mogą skupić się na nauce.
Jak sporządzić prawidłową mapę myśli podczas kreatywnych zajęć online? Przede wszystkim jasno określ wątek, wokół którego będziecie się skupiać, na przykład „I rozbiór Polski 1772 r”. Tę myśl zapisz wyróżniającym się kolorem na środku ekranu – uczeń przy powtarzaniu materiału od razu będzie mógł skojarzyć, czego dotyczy temat. Następnie wybierz kilka różnych kolorów i przypisz im zdarzenia – np. czerwony kolor to będzie geneza zdarzenia, zielony to osoby uczestniczące w zdarzeniach, niebieski to przebieg sytuacji i brązowy to skutki zdarzenia. Stosuj krótkie i zwięzłe komunikaty, przykładowo: przy carycy Katarzynie II Wielkiej nie pisz jej pełnego biogramu, postaw na hasło „Katarzyna II Wielka (1729-1796) – caryca Imperium Rosyjskiego”. Jeśli czujesz potrzebę dalszego odniesienia do tej postaci, zrób odnogi od tego hasła i wypisz kolejne wątki, np. „sekularyzacja dóbr duchownych”, „reforma oświaty”. Uważaj jednak, by nie tworzyć dziesiątek odnóg i skupiać się tylko na najważniejszych wątkach. Poszczególne kwestie, np. „utworzenie pierwszej w Rosji szkoły dla dziewcząt” skojarzą się same.
Dlaczego warto postawić na kreatywne lekcje online?
Czytając ten artykuł, ktoś mógłby zastanawiać się, jaki jest sens zmieniania dotychczasowego schematu, który się sprawdzał? Jakie korzyści dają kreatywne lekcje online i jak takie zajęcia wpłyną na uczniów, studentów, kursantów? Okazuje się, że zalet jest naprawdę sporo i działają one w sposób holistyczny. Pierwszym i podstawowym plusem kreatywnych lekcji online jest fakt, iż uczniowie są o wiele bardziej zaangażowani w proces dydaktyczny. Pozwala to prowadzić płynną interakcję na linii słuchacz – dydaktyk, a ta zdecydowanie pomaga w przekazywaniu wiedzy. Ponadto większe grono osób zaangażowanych bezpośrednio zmniejsza liczbę uczniów znużonych, skorych do przeszkadzania i przerywania zajęć. Zaangażowanie wpływa także na zadowolenie z wykładu, a to z kolei przekłada się na pozytywny odbiór nauczyciela i satysfakcję z procesu dydaktycznego.
Na pozytywnym wizerunku płynącym z wdrożenia kreatywnych lekcji online korzystają wszyscy. Oczywistym beneficjentem jest uczeń, wynoszący wiedzę prezentowaną w ciekawy, przystępny sposób. Placówka dydaktyczna zyska renomę takiej, która ma doskonałe podejście do ucznia i wie, w jaki sposób prowadzić proces edukacyjny na wysokim poziomie. Pozytywne opinie będą także kierowane w stronę nauczyciela, u którego wzrośnie satysfakcja zawodowa oraz pojawi się większa motywacja i chęć samorozwoju. Dobry nauczyciel w procesie dydaktycznym to niekwestionowane wsparcie, o czym pisaliśmy we wcześniejszym wpisie. Należy jednak pamiętać, że każdą innowację – w tym wprowadzenie lekcji online w inny format – powinniśmy przeprowadzać stopniowo. Działajmy krok po kroku, systematycznie modyfikując zajęcia. Unikajmy też wprowadzania zmian w sposób infantylny lub sugerowania, że podejmujemy takie kroki ze względu na brak satysfakcji ze współpracy.
